“Iran verlaten is mijn grootste verdriet, toch heb ik de hoop om in Nederland een nieuw bestaan op te bouwen”, zegt Naz (31). Een greep uit het leven van iemand zonder verblijfsstatus.
Om 9.30 uur loopt Naz zoals elke week het lokaal binnen van haar Nederlandse les. Het is een grote ruimte in het gebouw van Villa Vrede die gebruikt wordt voor diverse activiteiten. Er zijn verschillende attributen te vinden die je normaal nooit in één ruimte zou plaatsen. In de hoek staat een piano, aan de linkerkant bevindt zich een kappersstoel inclusief spiegel en tondeuse en aan de rechterkant hangt een groot whiteboard. In het midden van het lokaal staat een grote vierkante tafel. Naz zoekt een plekje, pakt haar schrift uit haar tas en wacht geduldig tot de les begint.
Haar docent is een goedlachse jonge vrouw die met enthousiasme taalles geeft aan de bezoekers van Villa Vrede. Naz spreekt zelf al vloeiend Spaans, Fârsi en Engels, maar Nederlands kost haar veel moeite. Dat houdt haar niet tegen om actief mee te doen. “Waarom zeg je twee keer ‘je’ in één zin?”, vraagt ze terwijl ze als haar docent aan haar vraagt hoe ze zich voelt (“Hoe voel je je vandaag?”). IJverig schrijft ze het antwoord op in haar schrift. Naz hecht veel waarde aan de Nederlandse lessen: “Het is voor mij een manier om het land beter te leren begrijpen.”
Ongedocumenteerden in Nederland
Vorig jaar maakte de Universiteit Utrecht in opdracht van het het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) bekend dat er in Nederland 23 duizend tot 58 duizend ongedocumenteerden bevinden. Volgens Ombudsman Metropool Amsterdam wordt het leven van de ongedocumenteerde vaak gekenmerkt als zwaar en stressvol. Ze hebben geen recht op een zorgverzekering, mogen niet werken en/of studeren en kampen vaak met psychische problemen. Ook zijn mensen zoals Naz vaak dak-of thuisloos en hebben ze geen enkele bron van inkomsten. De redenen waarom mensen ongedocumenteerd raken lopen uiteen: van staatloosheid tot een afgewezen asielaanvraag. Daarnaast kan de vergunning verlopen of worden ingetrokken of kan iemands vergunning nooit zijn aangevraagd.
Naz studeerde in Spanje toen ze besloot om niet meer terug te keren naar haar thuisland Iran. Het land was door politieke redenen niet meer veilig voor haar. Nadat haar studievisum in Spanje verliep en ze daar geen vluchtelingenstatus kon aanvragen, besloot ze om naar Nederland te komen. Door haar tijd in Spanje kan ze ook hier kan geen asiel aanvragen. Naz mist haar vaderland: ”Iran verlaten is mijn grootste verdriet. Ik had daar mijn leven.”
Van haar familie is haar zusje de enige die zich in de buurt bevindt. Zij is om dezelfde redenen naar Nederland gevlucht en wacht op dit moment op een toezegging van haar asielaanvraag.
Open Up
Het is 11.00 uur als Naz naar de ruimte van haar anti-stressgroep loopt. Die bevindt zich in een kerk naast het gebouw van Villa Vrede en wordt georganiseerd door de pastor in samenwerking met een aantal ervaren bezoekers. De les begint met een aantal bewegingsoefeningen, gevolgd door een introductierondje. Een van de begeleiders vraagt hoe het met de groep gaat. “Ik ben moe, maar verder gaat het goed”, antwoordt Naz. Ze heeft de afgelopen nacht weinig geslapen, doordat er een vriendin op bezoek was.
Het thema van de les is Open Up. De pastor legt uit dat het belangrijk is om je kwetsbaar op te stellen. Volgens haar gaat dit vaak gepaard met bepaalde angsten zoals afwijzing en buitensluiting. Na de uitleg van de pastor komt er een gesprek op gang. Naz mengt zich in de conversatie: “Voor mij zijn er grenzen aan in hoeverre ik mezelf openstel. Het ligt aan de situatie of aan de persoon aan wie ik iets vertel. Ik ben vaak bang dat er misbruik wordt gemaakt van de informatie die ik met anderen deel.” De andere bezoekers geven haar advies.
Als de les om 14.30 uur voorbij is, vertelt Naz waarom ze meedoet aan de anti-stressgroep: “Ik heb niet echt last van stress, maar misschien komt dat omdat ik eraan gewend ben geraakt. Ik wil wel graag leren hoe ik anderen kan accepteren. De groep helpt me daarbij.”
Doen en Laten
Te voet vertrekt Naz naar Kanaleneiland. Ze is onderweg naar de maatschappelijke organisatie Doen en Laten, waarvoor ze vrijwilligerswerk doet. Wekelijks komen een tiental ouderen uit de wijk bijeen voor een warme maaltijd. Samen met een aantal anderen verwelkomt Naz de gasten en verzorgt ze de bediening. “Ik vind het fijn om bezig te zijn. Tijdens het werk kan ik mijn Nederlands oefenen en leer ik de cultuur beter te begrijpen”, vertelt ze. De ouderen zijn in tweetallen verspreid over verschillende tafels. Het menu van vanavond is typisch Hollands: spinazie, geserveerd met aardappels en een gehaktbal. Als het eten op tafel staat maakt Naz een praatje met de ouderen. Achteraf helpt ze mee met het afruimen.
Als Naz om 20.00 uur klaar is, kijkt ze terug op haar dag. Ze is moe maar voldaan. “De taalles, de anti-stressgroep en het vrijwilligerswerk zorgen ervoor dat ik bezig blijf. Het is voor mij een manier om ondanks alles door te gaan.” Naz hoopt dat ze in de toekomst in Nederland mag blijven. Ze heeft plannen om te studeren en voor organisaties te werken die opkomen voor mensenrechten.
Om veiligheidsredenen is de naam van de geïnterviewde in dit artikel geanonimiseerd.
