Blijf op de hoogte! Schrijf je in voor de 2-maandelijkse nieuwsbrief

Ongedocumenteerd

Ongedocumenteerd in Nederland

In Nederland leven naar schatting enkele tienduizenden mensen zonder geldige verblijfspapieren. Zij worden ook wel sans papiers, illegalen, of uitgeprocedeerden genoemd. Wij kiezen voor de term ongedocumenteerd, omdat geen mens illegaal is en veel mensen feitelijk niet uitgeprocedeerd zijn.

De groep ongedocumenteerden in Nederland is heel divers, zowel qua land van herkomst, leeftijd als opleidingsniveau. Veel ongedocumenteerden in Nederland hebben een Aziatische, Afrikaanse of Midden-Oosterse achtergrond. Hoewel het moeilijk te meten is, zien wij in de praktijk dat er meer mannelijke dan vrouwelijke ongedocumenteerden zijn. Qua leeftijd lijkt de grootste groep tussen de 21-30 jaar te zijn. De manier waarop iemand ongedocumenteerd raakt kan verschillen; een asielaavraag is afgewezen, een verblijfvergunning is verlopen of ingetrokken, er is nooit een vergunning aangevraagd, of iemand is stateloos.


Ongedocumenteerd in Utrecht

In Utrecht verblijven naar schatting rond de 5000 mensen zonder verblijfspapieren. In de Utrechtse gemeentelijke opvang verblijven 225 ongedocumenteerden. Dit betekent dat een groot deel van hen in eigen netwerk leeft. De meeste bezoekers van Villa Vrede zijn vluchtelingen die een onsuccesvolle asielaanvraag hebben gedaan. Veel van hen gaat opnieuw in procedure, waarbij ze nieuw bewijs leveren. In 2019 werd voor 2/3 van de mensen die uitstromen uit de Utrechtse gemeentelijke opvang een nieuwe aanvraag gehonereerd.


Leven als ongedocumenteerde

Het leven als een persoon zonder verblijfsvergunning is zwaar. Zonder verblijfspapieren mag je niet werken. Het volgen van een opleiding is ook erg ingewikkeld, omdat je geen stage mag lopen. Je kan geen zorgverzekering of andere uitkeringen krijgen. Om te overleven zijn ongedocumenteerden afhankelijk van de gemeentelijke opvang en/of hun eigen netwerk. Sommige ongedocumenteerden raken dakloos en leven op straat.

Ongedocumenteerden leven een ontzettend onzeker bestaan. Hierdoor zijn veel ongedocumenteerden bezig met ‘overleven’ in plaats van ‘leven’. Vaak weten ze niet wat de toekomst hen zal brengen. ”Waar zal ik de komende weken slapen?”, ”Wanneer zal ik een verblijfsvergunning krijgen?” en ”Hoe kan ik een partner vinden en een gezin stichten zolang ik geen papieren en geen huis heb?”’ zijn levensvragen waarmee mensen zonder papieren kampen. Deze grote onzekerheid brengt ontzettend veel stress met zich mee. Combineer dit met trauma’s die mensen hebben opgedaan vanuit hun thuisland en/of de reis naar Nederland, en je begrijpt dat deze mensen veelal te maken hebben met psychische problemen.


Rechten als ongedocumenteerde

Ondanks alle problemen waar ongedocumenteerden mee te maken hebben, hebben mensen zonder papieren wel rechten. Zo is er het recht op juridische bijstand wanneer mensen een (nieuwe) procedure voorbereiden of starten. Ook is er recht op medisch noodzakelijke zorg. Dit betekent dat wanneer een arts oordeelt dat zorg noodzakelijk is, de persoon zonder verblijfsvergunning wordt geholpen. De tandarts valt hier niet onder. Ook hebben ongedocumenteerde kinderen (tot 18 jaar) het recht om naar school te gaan. De dag dat iemand 18 wordt vervalt dit recht. Ongedocumenteerden mogen ook aangifte doen, bijvoorbeeld als zij worden uitgebuit, beroofd of mishandeld. Ondanks dit recht op aangifte, hebben vele ongedocumenteerden angst om opgepakt te worden. Want hoewel zonder verblijfspapieren in Nederland zijn niet strafbaar is, kunnen ongedocumenteerden wel voor kleine vergrijpen (zonder licht fietsen, door rood fietsen) in detentie belanden.

Voor een uitgebreid overzicht van rechten kun je kijken op https://www.basicrights.nl/nl/